Əlavə Dəyər Vergisi (ƏDV) — Azərbaycanda tətbiq edilən əsas dolayı vergilərdən biridir və ölkə ərazisində satışa çıxarılan əksər mallara və xidmətlərə şamil olunur. Bu məqalədə hansı əməliyyatların vergiyə cəlb olunduğunu, hansı dərəcələrin tətbiq edildiyini, kimlərin ƏDV ödəyicisi olduğunu, habelə hesablanma, hesabat və azadolmalar qaydasını izah edəcəyik.
ƏDV-yə hansı əməliyyatlar cəlb olunur?
- Ölkə daxilində malların və xidmətlərin satışı;
- Malların Azərbaycana idxalı;
- Müəyyən növ rəqəmsal və maliyyə xidmətləri.
ƏDV-dən azad olunan fəaliyyətlərə daxildir:
- Torpaq sahələrinin satışı;
- Maliyyə və sığorta əməliyyatları;
- Təhsil və tibbi xidmətlər.
ƏDV dərəcələri
- 18% — əksər mallara və xidmətlərə tətbiq olunan standart dərəcə;
- 0% (sıfır dərəcə) — ixrac əməliyyatlarına və müəyyən mal və xidmət kateqoriyalarına tətbiq olunur.
Kimlər ƏDV ödəyicisidir?
- İllik dövriyyəsi 200,000 AZN-dən çox olan hüquqi və fiziki şəxslər (fərdi sahibkarlar);
- Malların idxalı ilə məşğul olan şirkətlər.
Daha kiçik dövriyyəsi olan şirkətlər də ƏDV ödəyicisi kimi könüllü qeydiyyatdan keçə bilərlər, əgər bu, onların biznes maraqlarına uyğundursa.
ƏDV necə hesablanır və ödənilir?
- Vergi bazasının müəyyən edilməsi: ƏDV = (ƏDV-siz dəyər) × 18%.
- “Giriş” ƏDV-sinin çıxılması: Alınmış mallar və xidmətlər üzrə əvvəlcədən ödənilmiş ƏDV məbləği çıxılır.
- Büdcəyə ödəniş: Hesablanmış və çıxılmış ƏDV arasındakı fərq dövlət büdcəsinə köçürülür.
Hesablama nümunəsi:
Şirkət malı 1000 AZN (ƏDV-siz) qiymətinə satır;
Hesablanmış ƏDV = 1000 × 18% = 180 AZN;
Əgər şirkət xammal alışı zamanı artıq 50 AZN ƏDV ödəyibsə, ödəniləcək məbləğ 180 – 50 = 130 AZN olur.
ƏDV hesabatı və cərimələr
- Hesabatın son təqdimetmə müddəti: növbəti ayın 20-si;
- Hesabat forması: Vergilər Xidmətinin elektron sistemi vasitəsilə.
Pozuntulara görə məsuliyyət:
- Gec təqdim olunan bəyannamə — 40-100 AZN cərimə;
- Hesabatdakı səhvlər — azaldılmış verginin 50%-dək əlavə öhdəlik;
- Verginin gec ödənilməsi — cərimələr və hesabların bloklanması riski.
Sistematik pozuntular vergi yoxlamalarına və əlavə sanksiyalara səbəb ola bilər.
ƏDV güzəştləri və azadolmalar
- Malların ixracı (0% ƏDV);
- Tibbi və təhsil xidmətləri;
- Yaşayış sahələrinin icarəsi;
- Yerli istehsalçılar tərəfindən kənd təsərrüfatı məhsullarının satışı;
- Beynəlxalq razılaşmalar və diplomatik missiyalar çərçivəsində fəaliyyət.
ƏDV üzrə tez-tez verilən suallar
1. Gömrük və depozit ƏDV-dən necə istifadə olunur?
Gömrük ƏDV-si: İdxalda ödənilir, vergi kabinetinizdə artıq ödəniş kimi görünür. 3 il ərzində digər vergilərin ödənilməsində istifadə edilə bilər. Pensiya ödənişlərinə aid edilmir.
Depozit ƏDV: Satış zamanı alıcı tərəfindən xüsusi hesaba ödənilir. Cari ayda təchizatçılara ƏDV və digər vergilərin ödənilməsi üçün istifadə oluna bilər.
Nümunə 1: Fiziki şəxs mal üçün ödəniş edib, amma 5400 AZN ƏDV depozit hesabına düşməyib. Bu məbləğ gömrük ƏDV-si üzrə artıq ödənişdən bağlana bilər.
Nümunə 2: Hüquqi şəxs depozit hesabına ƏDV ödəyir. Bu vəsait təchizatçılara ƏDV və digər vergilərin ödənilməsinə istifadə oluna bilər.
2. Gömrük ƏDV-si əsas şirkət hesabına geri qaytarıla bilərmi?
Bəli, amma yalnız mənfəət vergisi bəyannaməsi təqdim edildikdən sonra.
3. Əgər 3 il ərzində ƏDV artıq ödənişi istifadə olunmasa nə baş verir?
İstifadə olunmayan məbləğ ləğv olunur və geri qaytarılmır. Bu səbəbdən müddətləri izləmək vacibdir.
4. Şirkət yalnız xarici müştərilərlə işləyirsə, ƏDV qeydiyyatı vacibdirmi?
Bəli, əgər illik dövriyyə 200,000 AZN-i aşırsa, müştərilər xaricdə olsa belə, qeydiyyat məcburidir. Könüllü qeydiyyat daha əvvəl də mümkündür.
Nəticə
Əlavə Dəyər Vergisi Azərbaycan vergi sistemində mühüm rol oynayır. Onun düzgün hesablanması və ödənilməsi sahibkarlara cərimələrdən və risklərdən qaçmağa kömək edir.
Əgər ƏDV ilə bağlı məsləhətə ehtiyacınız varsa, bizim mütəxəssislərlə əlaqə saxlayın — sizə pulsuz konsultasiya təqdim edəcəyik.